Banan karłowy – trochę egzotyki w naszych domach

Rośliny egzotyczne, także te jadalne, szturmem zdobywają zainteresowanie miłośników roślin doniczkowych. Banany, cytrusy i ananasy wyszły z kuchni na salony, stając się dekoracją wnętrz i wprowadzając nutę (lub dwie) egzotyki. Mimo, że do uprawy w mieszkaniu wybiera się tylko mniejsze, karłowate formy, te szybko się rozrastają i po jakimś czasie mogą wymagać sporo przestrzeni. Tak jak banan, o którym dzisiaj opowiem.

Stale zielona i interesująca

Ojczyzną dziko rosnących bananów (nazwa bananowiec jest niepoprawna) są tropikalne obszary Ameryki Środkowej i Południowej, ale również wschodnia Azja. Europejska historia, a może raczej legenda tej rośliny sięga starożytnego Rzymu i terenu Morza Śródziemnego, dokąd sprowadzona została przez rzymskich legionistów. Stąd też wywodzi się jej botaniczna, łacińska nazwa Musa, pochodząca od nazwiska Antonia Musa, lekarza cesarza Oktawiana Augusta, a nadana bananowi w XVIII wieku przez przyrodnika Karola Linneusza.

Ciekawostka ☝🏼
Polska nazwa pochodzi od arabskiego słowa banan, oznaczającego palec. Patrząc na owoce, nazwa ta jest w pełni adekwatna!

Banany są jednymi z najstarszych roślin uprawnych na świecie. W Europie początkowo były uprawiane tylko w przypałacowych oranżeriach, ale później udało się uzyskać gatunki zdatne do uprawy w domach.

Dzięki temu w naszych mieszkaniach możemy uprawiać dwa gatunki: banana karłowatego Musa acuminata oraz dekoracyjnego, pochodzącego z Wysp Kanaryjskich Musa ensete.

Zanim zakupisz banana

Przy zakupie tej rośliny należy zwrócić szczególną uwagę na liście. Wybieramy egzemplarz o zdrowych liściach, bez zbrązowiałych czubków blaszek.

• Przeciętny wiek: odpowiednio uprawiany banan dożywa wielu lat, jednak gdy zakwitnie szybko obumiera.
• Sezon: w ciągu całego roku. Banan to roślina o ozdobnych liściach.
• Stopień trudności uprawy: cóż, bywa wybredny. Banan jest rośliną wymagającą odpowiedniej i najlepiej stałej temperatury, wilgotności powietrza i warunków świetlnych.

O wskazówkach przy wyborze rośliny przeczytasz we wpisie „Mój pierwszy raz, czyli nasze roślinne debiuty – gościnnie “Projekt rośliny” i “Roślinne porady””.

Roślina o szybkim przyroście

Banan jest rośliną, która rośnie dość szybko, czym wynagradza pewną trudność w uprawie. Ja swojego banana dostałem jako odrost oddzielony od rośliny matecznej niecały rok temu, a już w tym roku na mojej roślinie pojawiły się podobne odrosty. Warto wiedzieć, że banan, bez względu na to, czy karłowaty, czy nie, nie jest drzewem, a dużych rozmiarów byliną (rośliną wieloletnią) o podziemnym kłączu. Pień banana jest utworzony z pochew liści, które się wzajemnie ciasno opinają. W ciągu jednego tygodnia roślina może wykształcić nawet jeden liść, dlatego w krótkim czasie możemy doczekać się bardzo okazałej i masywnej rośliny, która wzbudzi zachwyt niejednego gościa. Dolne liście stopniowo obumierają, to zjawisko całkiem normalne, tworząc pieniek. Po około 3-4 latach banan karłowy może wykształcić pęd kwiatostanowy, który wyrasta bezpośrednio z kłącza, następnie przerasta je i przewiesza się nad liśćmi. Formowanie kwiatostanu trwa kilka miesięcy, później powstają owoce (tak, tak: banany 🍌). Jednak wykształcenie owocostanu w naszym klimacie zdarza się wyjątkowo rzadko, a po wydaniu owoców cała roślina obumiera, rodząc przedtem 2-3 nowe odrosty korzeniowe.

Jeśli jesteś ciekawy tego, jak uprawiać banany w ogrodzie, to polecam kanał na YouTube „Ogród Macieja i Rośliny egzotyczne”. Po obejrzeniu kilku odcinków muszę przyznać, że jego wiedza na temat uprawy bananów jest imponująca! 😉

Porada Zazieleni ☀️
Banany wymagają dużo światła. U mnie banan stoi na parapecie zachodnim. W zimie, gdy dzień jest krótki, zaleca się doświetlanie rośliny, na przykład lampą fluorescencyjną.

Nawet karłowate gatunki banana osiągają pokaźne rozmiary, ale liście o długości jednego metra i szerokości około 40 cm są bardzo delikatne i kruche. Łatwo je rozerwać wzdłuż nerwu środkowego, po czym zwisają w dół jak pióra.

Nie tylko dużo światła, ale również dużo przestrzeni

Karłowate gatunki mogą bardzo dobrze rosnąć w naszych mieszkaniach i osiągnąć nawet do 2 metrów wysokości, zajmując przy tym sporo przestrzeni. Aby zapewnić im odpowiednie warunki do rozwoju, musimy dysponować bardzo jasnym i dużym pomieszczeniem. Optymalnym miejscem dla nich jest jednak ogród zimowy.

Do szybko rosnących roślin możemy również zaliczyć figowce (fikusy), o których pisałem we wpisie „Figowiec sprężysty i jego wielobarwne odmiany”.

Jak uprawiać banana w domowych warunkach?

W naszym klimacie banany to typowe domowe rośliny doniczkowe, które latem możemy wynosić do ogrodu. Do prawidłowego wzrostu wymagają dużo światła, przestrzeni i zasilania.

Temperatura

W zimie temperatura nie powinna spadać poniżej 18 °C. Letnie upały nie przeszkadzają roślinie, lecz przy temperaturze powyżej 21 °C wymaga ona dobrej wentylacji.

Stanowisko

Roślina toleruje zarówno pełne słońce jak i częściowy cień. Intensywne światło słoneczne w ciągu lata może poparzyć młodsze liście, zapewniamy im wtedy cień.

Podlewanie

Dojrzała roślina wymaga dużej ilości wody przez cały okres wzrostu. Podlewamy obficie, gdy górne 4 cm ziemi jest już suche. Sprawdzajmy jednak głębiej, gdyż niższe warstwy powinny pozostać stale wilgotne. Ja podlewam swojego banana nawet co 2-3 dni (latem) i raz na tydzień (zimą).

Wilgotność powietrza

Podczas uprawy banana bardzo ważne jest utrzymanie wysokiej wilgotności powietrza. Warto postawić doniczkę z bananem na kulkach magazynujących wilgoć (np. keramzyt), dbając o to, by zawsze była tam woda. Możemy również zakupić nawilżacz powietrza.

Nawożenie

Nawozimy co 2-3 tygodnie w okresie wzrostu zwykłym nawozem rozcieńczonym na pół, gdy roślina staje się zbyt duża.

Podłoże

Większym egzemplarzom wystarczy wymiana górnej warstwy podłoża – usuwamy 4 cm ziemi i wsypujemy świeżą. Młode rośliny przesadzamy na wiosnę. Stosujemy gliniastą ziemię kompostową z dodatkiem humusu lub zwykłą ziemię z dodatkiem iłu.

Jak rozmnażać banana?

Karłowate banany rozmnaża się wegetatywnie, z odrostów oddzielonych od rośliny matecznej. Z nasion rozmnaża się tylko nieliczne gatunki. Przed siewem trzymamy nasiona w wodzie przez dwa dni. Wysiane, przykrywamy szklaną płytą, dopóki nie wykiełkują. Siewki pojawiają się na wiosnę przy temperaturze 21-27 °C.

Poprzez odrosty

Starsze rośliny wytwarzają po 4-5 latach odrosty korzeniowe. Jest to najlepsza pora na rozmnażanie. Wyciągamy roślinę z ziemi i rozdzielamy odrosty razem z częścią bryły korzeniowej. Roślinę mateczną możemy również ponownie przesadzić, aczkolwiek po wytworzeniu odrostów często obumiera.

Z odrostów należy bardzo ostrożnie usunąć ziemię, a następnie je przyciąć. Na dnie doniczki zastosować nawet od 5 do 10 cm drenażu, na który należy wsypać tak samo grubą warstwę ziemi. Odrost należy następnie posadzić, wypełnić doniczkę ziemią i podlać. Pamiętaj, żeby ustawić doniczkę w ciepłym i wilgotnym miejscu.

Na co choruje banan?

• Brązowiejące brzegi liści, a na liściach pojawiające się suche plamy, to oznaka przesuszenia. Należy zwiększyć podlewanie i wilgotność powietrza wokół rośliny.
• Powolny wzrost to oznaka braku substancji odżywczych. Roślinę należy przesadzić do żyznej ziemi. Wzrost pobudzić możemy również poprzeć odcięcie nowo wyrośniętych liści.
• Gnilne plamy na liściach to reakcja na zbyt niską temperaturę, nadmierne podlewanie lub przelanie bryły korzeniowej. Należy ograniczyć podlewanie, zrobić dobry drenaż lub zapewnić odpowiednią temperaturę.
• Białe plamy na spodniej stronie liści, zwłaszcza wzdłuż nerwu środkowego, to oznaka żerowania wełnowców. Szkodniki wyglądają podobnie do waty. Usuwamy je za pomocą wacika nasądzonego alkoholem metylowym, a silniejszą inwazję zwalczymy za pomocą insektycydów.
• Uszkodzone liście posiada roślina potrącona lub umieszczona w przeciągu. Liście takie możemy usunąć, a roślinę przenieść w miejsce, gdzie będą panować lepsze dla niej warunki.
• Przędziorki możemy rozpoznać, gdy na spodzie liści pojawi się delikatna pajęczyna. Stosujemy wówczas insektycyd, lecz gdy atak jest poważny, zalecam pozbycie się rośliny, zanim zainfekuje pozostałe, znajdujące się w pobliżu.

Ciekawostka 💦
Ciekawym zjawiskiem, które możemy zaobserwować na liściach banana karłowego jest tzw. gutacja, czyli tzw. „płacz roślin”. To naturalne zjawisko występujące u wielu gatunków roślin. Efektem gutacji jest pojawienie się na końcach liści kropelek płynu.

Podsumowując

Uprawa wielu roślin tropikalnych w mieszkaniach nie należy do trudnych przedsięwzięć, warto jednak zadbać o odpowiednie warunki. Prawidłowa pielęgnacja pozwoli nam wprowadzić nieco egzotyki do naszych wnętrz.

• Wielkość: banan karłowy dorasta do wysokości 2-2,5 metra i tyle samo szerokości. W ciągu roku, przy odpowiedniej pielęgnacji przyrost wynosi co najmniej 50 cm.
• Kwitnienie i zapach: kwitnie w czerwcu/lipcu, chociaż w warunkach pokojowych zdarza się to bardzo rzadko. Kwiaty nie pachną.
• Światło i temperatura: banan wymaga dużo światła, jednak warto chronić go przed rażącymi promieniami słonecznymi. Przez cały rok potrzebuje ciepła i wysokiej wilgotności powietrza.
• Podlewanie i nawożenie: latem podlewamy obficie dwa razy w tygodniu, nigdy nie od dołu, ponieważ korzenie nie mogą być w wodzie. Latem zasilamy raz w tygodniu, a zimą wystarczy raz na miesiąc.
• Podłoże i przesadzanie: najlepszą porą na przesadzanie jest wiosna. O tym, jak przesadzać rośliny doniczkowe, przeczytasz we wpisie „Przesadzanie roślin doniczkowych – porady krok po kroku”. Banan rośnie szybko i niekiedy w ciągu jednego roku należy przesadzić go dwukrotnie do większej donicy. Do uprawy stosujemy zwykłą ziemią z dodatkiem iłu.

Ciekawostka 🐈
Banan jest bezpieczną rośliną do uprawy w domach, gdzie członkiem rodziny jest pies, kot czy... koń (źródło ASPCA).

• Przycinanie: rośliny nie przycinamy. Usuwamy natomiast uszkodzone lub obumarłe liście.
• Rozmnażanie: roślinę najczęściej rozmnażamy za pomocą odrostów – rozłóg podziemnych, rzadziej z nasion.
• Otoczenie i ustawienie: ze względu na swoje pokaźne rozmiary banan wymaga dużo przestrzeni. Pamiętaj, żeby zapewnić mu dużo światła przez cały rok.

Daj znać w komentarzu, czy uprawiasz banana lub inne egzotyczne rośliny w swoim mieszkaniu 😉

Do następnego, cześć!
M.